Ewenkowie

Ewenkowie określają swoją tożsamość słowem Ewenkil i, w skróconej wersji, Ewenk, co oznacza „ludzie”, „człowiek”, „osoba”. Wyrażenia te stały się oficjalnym etnonimem Ewenków w 1931 r. Pochodzenie słowa Ewenki jest owiane tajemnicą. Część uczonych sądzi, że pochodzi ono od nazwy starożytnego plemienia zabajkalskiego Uvan (Guvan), inni zrezygnowali z prób językowego dochodzenia.

Od XVII do początków XX w. Ewenkowie byli w Rosji, Europie i krajach muzułmańskich błędnie zwani Tunguzami. Pochodzenie słowa „Tunguz” również jest niejasne. Rozmaite hipotezy podają, że może ono wywodzić się od tunguskiego słowa kungu, oznaczającego „krótkie futro ze skór renifera, obszyte wełną”, od mongolskiego tung – „las”, jakuckiego tong uus (toҥ uus) – „ludzie z zamarzniętymi ustami”, czyli mówiący niezrozumiałym językiem, albo od tatarskiego tunguz – „świnia”. Tatarzy mówili tunguz na wszystkich ludzi spożywających wieprzowinę, a więc będących wyznania innego niż islamskie. Z kolei Europejczycy używali określenia Tunguz wyłącznie wobec Ewenków, najliczniejszej grupy ludów tunguskich, obejmujących różne społeczności tungusko-mandżurskie: Ewenków, jak również spokrewnionych z nimi Ewenów, Nanajów, Negidalów, Oroców, Oroczan, Oroków, Udehejczyków i Ulczów. W latach 30. XX w. zaprzestano nazywania Ewenków Tunguzami, aby podkreślić ich etniczną odrębność.

Ewenkowie definiują swoją przynależność etniczną w sposób dość płynny. Przykładowo Ewenkowie z Zabajkala i rejonu Zeisko-Uchurskiego uważają się za Oroków (dosł. „osobę, która posiada jelenia albo renifera”), choć według klasyfikacji ludów tunguskich Orokowie stanowią odrębny lud. Niejasności te mogą wynikać z faktu, że Ewenkowie identyfikują swoje pochodzenie zarówno ogólnie przyjętym etnonimem, jak i nazwami podgrup etnicznych, klanów oraz różnymi przydomkami, które wskazują na ich dokładne pochodzenie geograficzne albo rodzaj wykonywanej pracy. I tak Ewenkowie samookreślają się m.in. jako Manegras (Kumarchens), Ile (Ewenkowie z Górnej Leny i Podkamennej Tunguskiej), Kilen (Ewenkowie od Leny po Sachalin), Birars albo Birarchens (co znaczy „mieszkający nad rzekami”) Hundysal (czyli „właściciele psów” – tak mówią o sobie Ewenkowie znad rzeki Dolnej Tunguskiej) oraz Soloni. Ci ostatni zamieszkują zwłaszcza w północnych Chinach, dokąd uciekli, gdy Kozacy i Buriaci zajęli ich pastwiska. Prócz Solonów na terenie Chin mieszkają też Ewenkowie Jakuccy, zwani Mandżurskimi Tunguzami Reniferowymi – jest to jedyny w Chinach lud zajmujący się hodowlą reniferów. Fiński językoznawca Juha Janhunena do chińskich Ewenków zalicza także Oroków – nie jest to wprawdzie zgodne z oficjalną klasyfikacją, lecz zdaniem Janhunena Orokowie z Chin są bliżej spokrewnieni z Ewenkami niż lokalni Solonowie, którzy mają wiele cech wspólnych z mongolskim ludem Daurów. Z kolei Ewenkowie z Mongolii (znad Jeziora Yeruu, prowincji Dornod, Khentii, Selenge i Töv) oraz części regionu Zabajkala (np. z okolic Narczyńska) są znani jako Chamniganowie.