Kakao to nasiona z owoców kakaowca właściwego (Theobroma cacao L.). Roślina ta pochodzi z tropikalnych lasów deszczowych Ameryki Południowej i Środkowej, została udomowiona w dorzeczu Amazonki 24–11 tys. lat temu, a początki jej użytkowania sięgają VI tysiąclecia p.n.e. W Mezoameryce kakao przez wieki pełniło kluczową rolę gospodarczą, użytkową i kulturową, a kakaowiec miał status rośliny świętej.
Etymologia kakao
Słowo „kakao” pochodzi od wyrażenia kakaw(a) z języków mixe-zoque, którymi posługiwali się Olmekowie. Różne warianty tego określenia przeniknęły do języków innych cywilizacji Mezoameryki. W języku maya „kakao” to ka’kau, a w azteckim języku nahuatl – cacahua (wym. kakáwa). W każdej wersji słowo „kakao” oznacza „drzewo z orzechami (kakao)”, a w kontekście kulturowym jest tłumaczone jako „drzewo mocy” i „krew serca”. Bezpośrednio z „kakao” wywodzi się „czekolada”. Przypuszcza się, że słowo to uformowało się z takich określeń, jak azteckie cacáhuatl i niejasnego pocho-dzenia xocóatl/xicóatl („x” czytamy jak „sz”). Oznaczają one dosłownie „gorzka woda” (cacahua, xocó, xico – kakao; atl – woda, płyn). Nie tylko zabytki archeologiczne, ale i język świadczą zatem o tym, że już pierwotnie gorzkie kakao spożywano w formie płynnej, zwanej właśnie czekoladą.
Na tropie językowej prawdy
Od dziesięcioleci etymologia słów „kakao” i „czekolada” pozostaje zagadką. Nic jednak dziwnego, bo eksploracja mezoamerykańskich zabytków i odszyfrowanie glifów są wielkim wyzwaniem. W 1993 r. wybitni amerykańscy naukowcy – lingwista Terrence Kaufman i antropolog John Justeson – opublikowali na łamach prestiżowego czasopisma „Science” wyniki badań steli z La Mojarra, wysuwając hipotezę, że językowych źródeł kakao należy szukać w piśmie epi-olmeckim. W środowisku naukowym odkrycie to jest do dziś kwestią sporną. Językoznawcy nie mogą dojść do zgody, ale wszyscy jednogłośnie twierdzą, że do obalenia lub potwierdzenia rewolucyjnych teorii potrzeba więcej dowodów, które być może nadal kryją się gdzieś w lasach deszczowych Mezoameryki…
Właściwości kakao
W Mezoameryce kakaowiec był rośliną o szerokim zastosowaniu w produkcji pokarmów i ludowych medykamentów. Rozmaite napary, napoje, mazidła, maści i inne specyfiki stosowano w celu nabrania energii, poprawy krążenia, pracy serca, potencji i samopoczucia, złagodzenia zmęczenia, gorączki, kataru, duszności, bólu żołądka. Współczesna nauka potwierdziła zbawienne właściwości kakao. Odkryto w nim ponad 500 składników odżywczych i udowodniono ponad 100 jego zastosowań leczniczych.
Ciekawostki o kakao
- 1 kakaowiec produkuje ok. 30 strąków rocznie.
- Strąk kakaowca waży przeciętnie 400 g.
- W 1 owocu kakaowca znajduje się 20–60 nasion.
- 1 kg czekolady powstaje z ok. 800–900 ziaren kakaowca.
- Obecnie kakaowce uprawia się także w Afryce, Azji Południowo-Wschodniej i Oceanii.
- Najwięcej kakao produkuje się na Wybrzeżu Kości Słoniowej, w Ghanie i Indonezji.
- Kakao używa się w przemyśle spożywczym i kosmetycznym, m.in. do wyrobu sproszkowanego kakao, czekolady, masła kakaowego.
Idź tym tropem dalej
Rozsmakuj się w podróżach szlakiem kakao, pomysłach na kakaowe doświadczenia i przygody. Łap nowe tropy, prowadź eksploracje, gromadź wiedzę i zasoby, twórz publikacje, organizuj warsztaty lub realizuj inne powiązane tematycznie projekty badawcze i koncepcyjne.
