SŁOWEM WSTĘPU
Kaligrafia to umiejętność starannego, estetycznego, ozdobnego pisania. W kulturze chińskiej sztuka kaligraficzna od wieków stoi na równi z innymi formami wyrazu artystycznego, będąc nośnikiem ludzkich postaw, myśli, refleksji, wrażliwości i kunsztu. Zgłębiaj tajniki kaligrafii, inspiruj się mistrzami w tej dziedzinie i próbuj swoich sił w kreśleniu pięknych znaków hànzì!
Krótka historia chińskiej kaligrafii
Symboliczne pismo chińskie powstało ok. 6500 lat p.n.e. Neolityczne piktogramy ewoluowały z czasem w ujednolicone znaki, zwane logografami. Początki kaligrafii w Chinach sięgają natomiast dynastii Shang (ok. 1600–1046 p.n.e.). Stosowany wówczas niejednolity system zapisu znaków i dostępne materiały piśmiennicze (rylce, bambus, brąz, tabliczki z piaskiem, kamień, kości wróżebne) nie ułatwiały jednak schludnego i zrozumiałego dla wszystkich pisania, a rozwój w tym zakresie zajął kolejne stulecia. Za panowania dynastii Han (206 p.n.e. – 220 n.e.) opracowano łatwiejszą pisownię, do której popularyzacji przyczyniło się wynalezienie papieru (105 r.), ulepszenie pędzli kaligraficznych, a następnie wydanie pierwszego słownika „Shuowen Jiezi” (I w.). Dalsza unifikacja pisma za dynastii Jin (265–420 r.) umożliwiła kancelarzystom i artystom bardziej swobodne i indywidualne podejście do kaligrafii, co wpłynęło na jej rozkwit. W późniejszych epokach pożądany styl zapisywania znaków nieustannie modyfikowano, skłaniając się ku spontaniczności, elegancji lub sztywnym, uporządkowanym formom. Obecnie w Chinach używa się pięciu głównych stylów pisma.
Spróbuj swoich sił w kaligrafii!
Odkrywaj tajniki chińskiej kaligrafii i twórz piękne dzieła z logograficznymi znakami hànzì (汉字)! Wyrusz przez orientalne szlaki historii i kultury Dalekiego Wschodu, zgłębiaj wiedzę, inspiruj się pracami najlepszych artystów i ciesz twórczym relaksem. Sięgaj po internetowe tutoriale wideo, zeszyty z wzorami znaków i podręczniki do samodzielnej nauki kaligrafowania, a najlepiej – zapisz się na kurs lub warsztaty kaligrafii. Już jedne zajęcia pod okiem doświadczonego sinologa pozwolą ci zrozumieć zasady kaligrafii, która w chińskim wydaniu jest sztuką w pełnym tego słowa znaczeniu: określa kolejność stawiania kresek, pozycje ciała, sposób trzymania pędzla, stan umysłu i warunki pracy, dzięki którym uzyskasz wspaniałe rezultaty. Gotowe kaligraficzne dzieła wykorzystaj do dekoracji wnętrz, sprezentuj bliskim lub dołącz zapisane kartki do swojego pamiętnika albo dziennika odkryć kulturowych!
Zdobądź cztery skarby gabinetu
Złapałeś kaligraficznego bakcyla i marzysz o twórczym rozwoju w tym kierunku? Doskonale, do dzieła! Do tradycyjnego chińskiego kaligrafowania potrzebny będzie zestaw przyborów, spośród których najważniejsze są tzw. cztery skarby gabinetu (wén fáng sì bǎo; 文房四寶):
- papier (zhǐ; 紙),
- pędzel (bǐ; 筆),
- tusz w sztabce (mò; 墨)
- kamień pisarski (yàn; 硯,).
Porady
- Papiery i pędzle są dostępne w wielu rodzajach, które determinują komfort i styl pracy – wypróbuj różne i znajdź idealne dla siebie.
- Jeśli wolisz nowoczesne rozwiązania, zamień tusz sztabkowy i kamień do jego rozcierania na płynny tusz w butelce, który wyciska się na ceramiczną miseczkę. Klasyczny proces przygotowania tuszu ma w sobie aurę historycznego wyrafinowania, ale jest pracochłonny i wymaga wprawy. Tymczasem gotowa alternatywa w optymalnym rozcieńczeniu wodnym ułatwia pisanie, zwłaszcza początkującym adeptom kaligrafii.
- W specjalistycznych sklepach internetowych z chińskimi produktami kupisz wszystkie te i inne narzędzia do kaligrafii, a od sprzedawców lub z dołączonych poradników dowiesz się, jak ich używać i które wybrać w celu uzyskania określonych efektów artystycznych.
Chwyć za kaligraficzne akcesoria
Gdy kaligrafia staje się twoją prawdziwą pasją, wyposaż warsztat w profesjonalne akcesoria, które podniosą komfort pisania i przechowywania przyborów. Na początek przydadzą się:
- przycisk (obciążnik) do papieru,
- podkładka ochronna pod papier,
- podstawka do odkładania pędzla,
- wieszak na pędzle.
Po(d)pisz się!
W Chinach każdy profesjonalny kaligraf posiada indywidualną pieczęć (yìnzhāng; 印章) i czerwoną pastę (yìnní; 印泥), które służą do podpisywania dokumentów i dzieł. Chińskie stemple pełnią rolę dowodu tożsamości. Są wykorzystywane przez instytucje, firmy i obywateli do sygnowania pism państwowych, biznesowych i użytkowych (np. przy zakładaniu kont bankowych, wystawianiu faktur, zawieraniu umów). W ten sam sposób swoje prace podpisują chińscy artyści, a wśród architektów, konstruktorów i rozmaitych rzemieślników powszechną niegdyś praktyką było odciskanie pieczęci w obiektach, które wyszły spod ich ręki. W Chinach zasadność używania pieczęci była przez długie lata podyktowana wysokim poziomem analfabetyzmu wśród społeczeństwa – kto nie potrafił pisać, mógł parafować dokumenty odciskiem kciuka lub spersonalizowanym stemplem. Grawerowanie pieczęci w kamieniu wymaga precyzji, ale po kilku próbach łatwo opanować tę sztukę i czerpać z niej wiele przyjemności.
Złap mistrzowską inspirację
Podstawy kaligrafii w małym palcu? Pora na następny krok! Twórz wysublimowane kompozycje znaków hànzì, inspirując się chińskimi mistrzami sztuki kaligraficznej z różnych okresów historycznych. Jedną z kultowych postaci starożytności jest Wang Xizhi, zwany Mędrcem Kaligrafii. Jego rękopis przedmowy do „Altany Orchidei” z IV w. został uznany za najwybitniejsze dzieło kaligrafii chińskiej – jeśli postanowisz jechać na kulturową wycieczkę do Chin, kopię tego utworu z VII w. zobaczysz w Muzeum Pałacowym w Pekinie. Do współczesnych chińskich kaligrafów, których prace są rozpoznawane, rozchwytywane i prezentowane na światowych wystawach sztuki, należą m.in. Wang Dongling, Wei Ligang i Liu Dan. Ich artystyczną wizytówką jest unikalny styl zapisywania znaków, ocierający się o logikę, klasykę lub chaotyczną, sugestywną abstrakcję.
Kaligrafia i „cztery sztuki” Konfucjusza
Według Konfucjusza kaligrafia była jedną z „czterech sztuk”, czyli umiejętności, które powinien posiadać każdy wykształcony człowiek. Żyjący w VI–V w. p.n.e. chiński filozof uważał, że estetyczne pisanie – obok znajomości muzyki, malarstwa i gry go (starochińskiej strategicznej gry planszowej) – kształtuje charakter i sprzyja doskonaleniu.
Chińskie dziedzictwo UNESCO
W 2009 r. tradycyjne chińskie sztuki kaligrafowania i grawerowania pieczęci kaligraficznych wpisano na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Twórz kaligrafię wodną
Papier i kaligrafowanie w zaciszu własnego twórczego atelier to za mało? Skombinuj wielki pędzel, wiadro z wodą i w ciepły letni dzień ruszaj w miasto uprawiać kaligrafię wodną! Ta wywodząca się z Chin praktyka polega na zapisywaniu znaków na utwardzonym podłożu w przestrzeni publicznej (zwykle na trotuarach w parkach), gdzie pod wpływem temperatury otoczenia naniesiony wodą tekst wyparowuje w kilka chwil. Nietrwała kaligrafia wodna jest wprawdzie sprzeczna z zasadą tradycyjnej kaligrafii, zakładającą odporność na upływ czasu, jednak ma w sobie wiele uroku i symboliki. Kaligrafia wodna została wymyślona w Pekinie w latach 80. XX w. jako społeczna odpowiedź na reformy polityczne, a obecnie jest formą twórczej rekreacji, którą szczególnie upodobali sobie seniorzy. Poświęcając się jej codziennie lub przynajmniej kilka razy w tygodniu, zyskują oni okazję do aktywnego spędzenia czasu poza domem, zabawy, integracji społecznej, rozwoju osobistego oraz jawnego, choć ulotnego wyrażenia myśli. Kaligraficzne cuda sędziwych Chińczyków wzbudzają powszechne zaciekawienie, będąc dla nich oraz dla przechodniów okazją do uśmiechu i refleksji
Współczesna rola chińskiej kaligrafii
Od wieków sztuka kaligraficzna pozostaje ważnym elementem kultury Chin. Stanowi uznaną formę ekspresji artystycznej, jak również do dziś pełni funkcję użytkową – jest nieodzowna w sporządzaniu pism urzędowych i biznesowych, tworzeniu recept, wszelkich notatek, szkolnych wypracowań, kartek z życzeniami lub dekoracji noworocznych. Jako powszechnie potrzebna i ceniona umiejętność, kaligrafia jest w Chinach nauczana już od pierwszej klasy szkoły podstawowej. W dobie komputeryzacji, gdy coraz mniej osób pisze ręcznie, skazując się na „kaligraficzny analfabetyzm”, Chińczycy przykładają szczególną uwagę do kształtowania u młodego pokolenia ładnego charakteru pisma i wprawy w pięknym zapisywaniu znaków.
Czy wiesz, że…
W świadomości wielu osób kaligrafia kojarzy się głównie z praktyką chińską, japońską albo koreańską – prawdopodobnie dlatego, że na Dalekim Wschodzie jest ona najbardziej widowiskowa i wyraźnie zaakcentowana w codziennym życiu, edukacji, kulturze. Ze sztuką kaligrafowania można jednak zetknąć się również w innych częściach świata. Zjawiskowa kaligrafia mongolska, arabska, perska, gruzińska czy turecka także znajdują się na liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO, a do ich szacownego grona mogą wkrótce dołączyć pozostałe unikalne alfabety lub systemy zapisu znaków z długimi i wyjątkowymi tradycjami użytkowymi.
RESEARCH.LAB
Zdjęcia z domeny publicznej
Wikimedia Commons
Oglądaj i bezpłatnie pobieraj na użytek osobisty lub redakcyjny zdjęcia kaligrafii chińskiej, udostępnione w domenie publicznej i na licencjach Creative Commons przez serwis Wikimedia.
Licencje: PDM/CC
RESEARCH.LAB
The history and cultural heritage of Chinese calligraphy, printing and library world
IFLA
Zbiór artykułów dotyczących badań nad chińskim dziedzictwem pisanym i drukowanym oraz działalnością bibliotek w Chinach.
Bezpłatny dostęp • Książka • Plik nieedytowalny • Język angielski
RESEARCH.LAB
Beyond representation: Chinese painting and calligraphy 8th–14th century
Wen C. Fong
Książka na temat transformacji malarstwa chińskiego w VIII–XIV w. i roli kaligrafii w rozwoju tej sztuki.
Bezpłatny dostęp • Książka • Plik nieedytowalny • Język angielski
RESEARCH.LAB
Words and images: Chinese poetry, calligraphy and painting
Alfreda Murck, Wen C. Fong
Zbiór ilustrowanych esejów, który podsumowuje sympozjum badawcze z 1985 r. w dziedzinie chińskiego malarstwa, kaligrafii i literatury.
Bezpłatny dostęp • Książka • Plik nieedytowalny • Język angielski
Zorganizuj warsztaty kaligrafii
Ucz pięknego odręcznego pisania! Organizuj warsztaty kaligrafii, które uczą, bawią, relaksują, integrują. Twórz zajęcia stacjonarne lub online – dla dzieci, dorosłych, pracowników, lokalnej społeczności. Zamów spersonalizowany projekt doświadczenia ze scenariuszem warsztatów i opieką asystenta koncepcyjnego.
Eksploruj chińskie dziedzictwo kulturowe
Gromadź cenne informacje i zasoby tematyczne na temat kaligrafii, jej historii, roli w kulturze i edukacji. Prowadź badania, pisz książki i eseje, badaj zagadnienia, zjawiska i perspektywy z naszym wsparciem researcherskim i koncepcyjnym.
