SŁOWEM WSTĘPU
Historia lavvu
Lavvu – symbol kulturowy Saamów
Kwintesencja prostoty
Charakterystyczną cechą lavvu jest banalnie prosta konstrukcja, która umożliwia hodowcom reniferów szybki, ekologiczny, praktycznie bezkosztowy i niezależny od lokalizacji montaż i demontaż mieszkania oraz równie błyskawiczne przemieszczanie się ze stadami.
Konstrukcja lavvu
Lavvu ma kształt stożka i w tradycyjnej technologii powstaje wyłącznie z drewna i skór reniferów. Budowa saamskiego namiotu rozpoczyna się od równomiernego rozmieszczenia na ziemi trzech lub więcej długich, rozwidlonych gałęzi. Zapewniają one podparcie dla konstrukcji nośnej, czyli prostych, ukośnie stawianych palików (drewnianych, z poroża renifera), tworzących u podstawy okrąg. Taka kompozycja przestrzenna nie wymaga żadnych słupów ani odciągów i zachowuje idealną stabilność nawet w wietrzną, śnieżną pogodę. Z zewnątrz lavvu pokrywa się zszytymi skórami renifera. Poszycie układa się poniżej górnego łączenia palików, pozostawiając nieosłonięty otwór dymowy (przykryty tkaninami w największe zawieje śnieżne, zapobiega uchodzeniu ciepła).
Aranżacja lavvu
Lavvu jest skromnie wyposażone w wyłącznie najpotrzebniejsze rzeczy, niezbędne w surowym arktycznym klimacie. Próżno szukać w nim zbytków, za to każdy detal aranżacyjny jest dobrany z rozmysłem, kunsztownie obrobiony i udekorowany zgodnie z tradycyjnym wzornictwem.
Tajemnicze drzwi
W najstarszych i najprostszych konstrukcjach lavvu nie ma drzwi – żeby wejść i wyjść, wystarczy odsłonić poszycie. Bogatsze i dłużej użytkowane lavvu wyposaża się w drzwi zbite z gałęzi albo desek pokrytych skórami renifera i przymocowane do ścian namiotu sznurkami w roli zawiasów. Dawniej lavvu miało dwoje drzwi: duże, wejściowe oraz znajdujące się naprzeciwko mniejsze „niedźwiedzie drzwi”, służące niektórym celom ceremonialnym i wszelkim czynnościom, których nie chciano pokazywać publicznie, np. wynoszono tędy ciała zmarłych, wychodzono „za potrzebą”. Nowsze lavvu zwykle nie mają już dodatkowych, tylnych drzwi.
Domowe ognisko
W wolnym centrum namiotu znajduje się obłożone kamieniami palenisko do ogrzewania i gotowania. Garnek stawia się bezpośrednio na kamieniach nad ogniem lub zawiesza na linie przymocowanej do drążka u szczytu namiotu, który opiera się o boczne, rozwidlone paliki albo przywiązuje do ścianek sznurkiem. Dym znad otwartego ognia drażni oczy i nos, a jednocześnie skutecznie odstrasza komary oraz pozwala ususzyć i uwędzić mięso renifera, przysmak i podstawowy składnik diety Saami.
Dodatki z natury
Podłogę wewnątrz lavvu wykłada się gałązkami świerka i skórami renifera, które izolują od zimnego podłoża. Z wypreparowanych skór szyje się także kołdry, poduszki, pościel, wszelkie ozdobne tkaniny, ciepłe buty, uszanki i kurtki, przechowywane w drewnianych kufrach, prowizorycznych meblach i na wieszakach, rozstawionych dookoła namiotu, który jest zwyczajowo podzielony na strefy męską i kobiecą oraz sacrum i profanum.
Eksploruj i twórz
RESEARCH.LAB
Zdjęcia lavvu z domeny publicznej
Oglądaj i bezpłatnie pobieraj na użytek osobisty lub redakcyjny zdjęcia lavvu, udostępnione na licencjach Creative Commons przez serwis Wikimedia.
Licencje zróżnicowane: PD/CC
RESEARCH.LAB
Lavvo
Artykuł z opisem technicznej budowy lavvu i ilustracjami poglądowymi.
Bezpłatny dostęp • Artykuł z czasopisma (PDF) / Artykuł Internet Archive (HTML, opcja tłumaczenia za pomocą narzędzi przeglądarki) • Język norweski
RESEARCH.LAB
Cultural Revitalisation: ‘Feeding on the Tools of the Conquerors’—A Sami-American Perspective
Monografia antropologiczna z analizą porównawczą lapońskiego lavvu i amerykańskiego tipi oraz oceną rewitalizacji dziedzictwa architektonicznego Saami na przykładzie działalności firmy Northern Lavvu z USA.
Bezpłatny dostęp • Artykuł z czasopisma naukowego • Język angielski • Opcja tłumaczenia za pomocą narzędzi przeglądarki
RESEARCH.LAB
An Investigation of Sami Building Structures
Monografia antropologiczna z opisem konstrukcji budowalnych Saamów. Porównanie architektury w kulturach tubylczych. Ocena trwałości termicznej budowli Saami.
Bezpłatny dostęp • Monografia • HTML • Język angielski • Opcja tłumaczenia za pomocą narzędzi przeglądarki
RESEARCH.LAB
Arctic ancestral survivalism: on extreme weather Sami wisdom
Wideoreportaż o działalności artystki i edukatorki kulturowej Gunnel Heligfjell na rzecz saamskiego dziedzictwa. W materiale można zobaczyć namiot lavvu i chatę goahti, gdzie Gunnel Heligfjell prowadzi warsztaty przyrodnicze, etnograficzne i rzemieślnicze.
Bezpłatny dostęp • Wideo • Język angielski
RESEARCH.LAB
Lavvu in snowstorm
Wideo o samodzielnej budowie lavvu (wersja Half Polish Lavvu) z gałęzi świerkowych i skóry jelenia w warunkach zimowych. Można odnaleźć liczne podobne filmy bushcraftowe, jednak z wykorzystaniem „sklepowych” namiotów płóciennych – autor tego nagrania jest na tym tle wyjątkiem, bowiem korzysta wyłącznie z naturalnego, częściowo własnoręcznie przygotowanego budulca, możliwie najlepiej oddając dawne realia saamskiego budownictwa ludowego.
Bezpłatny dostęp • Wideo • Nagranie bez lektora
RESEARCH.LAB
Some trends incorporating Sáminess into modern Nordic architecture
Artykuł omawia interpretację motywu saamskiego lavvu w nordyckiej architekturze współczesnej różnych okresów, uwypuklając krytykę zawłaszczenia kulturowego i potrzebę wzmocnienia szacunku dla ludności tubylczej.
Dostęp płatny/instytucjonalny • Artykuł z czasopisma naukowego • Język angielski
RESEARCH.LAB
The Sámi cultural landscape as the scene of collective memory and identity — challenges in preserving
Monografia antropologiczna z analizą materialnych i niematerialnych elementów krajobrazu kulturowego Laponii oraz ich wpływu na kształtowanie zbiorowej pamięci i tożsamości etnicznej ludu Saami.
