Podróże kulturowe, z uwagi na złożoną specyfikę, rozpiętość tematyczną i rozmaite podejścia, nie mają jednolitej definicji. Podobnie jak kultura, wymykają się szufladkowaniu, lecz są łatwe do pojęcia w ogólnych założeniach.
Przyjmując, że:
Kultura obejmuje całokształt dorobku człowieka – wszelkie materialne i symboliczne (duchowe) wytwory człowieka w zakresie kultury wysokiej i popularnej (w tym ludowej), złożone struktury społeczne i poznawcze, obiekty wraz z technologią ich tworzenia, sposobami użytkowania i interpretacji, a także dziedzictwo przyrodnicze i naturokulturowe relacje człowieka z otoczeniem.
można założyć, że:
Podróże kulturowe to wszystkie formy pokonywania bliższej lub dalszej drogi (wyprawy, ekspedycje, wycieczki turystyczne, wędrówki) oraz wszystkie formy zwiedzania świata (poznawania), które zakładają zetknięcie się z kulturą w dowolnych jej przejawach i maksymalnie szerokim antropologicznym ujęciu.
Mówiąc prościej i bardziej obrazowo, podróże kulturowe dotykają wszystkich, kulturowych i przyrodniczych, aspektów egzystencji człowieka. Aby dostrzec ogrom eksploracyjnych możliwości, warto dobrze zrozumieć znaczenie drugiego członu w nazwie tych podróży, a mianowicie słowa „kulturowy”. Warto w tym miejscu podkreślić, że nie jest ono tożsame z wyrażeniem „kulturalny” – określenia te bywają uważane za synonimy, ale znaczą coś zupełnie innego. „Kulturalny” dotyczy tylko przejawów kultury wysokiej (np. sztuk pięknych, literatury) i osobistej, natomiast „kulturowy” odnosi się do antropologicznie rozumianego całokształtu kultury, a nawet szerzej – naturokultury.
Na kulturę – a więc wszystko to, co człowiek tworzy, o co się troszczy, co powstało dla zaspokojenia jego potrzeb pierwotnych i wyższych oraz co do swego istnienia wymaga jego udziału – składają się zarówno zabytki, dzieła sztuki, pismo, wynalazki, teorie naukowe, jak i tradycje, normy społeczne, wzory myślenia i postępowania, czyli przykładowo język, wierzenia, rytuały, praktyki cielesne, symbole, reguły ubioru, sztuka kulinarna. Tesla Roadster, wystrzelona w 2018 r. w kosmos przez ekscentrycznego miliardera Elona Muska, jest zjawiskiem kulturowym w równym stopniu jak łodzie wikingów, „Quo vadis” Sienkiewicza, utwory Nirvany i Mozarta, japońska tradycja parzenia herbaty, metody uprawy kawy, piramidy Azteków, obrazy Picassa, bartnictwo, sztućce, komputery, zwyczaje erotyczne, zasady witania się, pojmowania czasu, odległości etc. Kultura to również zjawiska albo zachowania człowieka związane z aktualnymi wyzwaniami społecznymi, gospodarczymi bądź klimatycznymi – wystarczy wspomnieć o globalizacji, slumsach, topnieniu lodowców, wyzysku w azjatyckich fabrykach. Zrobiło się poważnie, choć jeszcze przed chwilą się uśmiechaliśmy. Lecz to właśnie jest kultura – nasze życie w całej rozciągłości tematycznej, przestrzennej i czasowej.
W tym kontekście podróże kulturowe umożliwiają odkrywanie świata z absolutnie każdej perspektywy. Pozwalają tworzyć rozliczne pomysły na wycieczki, swobodnie je konfigurować, dowolnie sterować ich walorami poznawczymi, empirycznymi, przygodowymi i wypoczynkowymi. Jak każda wartościowa podróż, również ta kulturowa – a przede wszystkim właśnie ona – musi mieć jasno sprecyzowany charakter i główny cel, które determinują sens i program wyjazdu. W ich określeniu pomaga teoretyczna klasyfikacja podróży kulturowych, która ułatwia ogólne zrozumienie koncepcji wypraw kulturowych i poszukiwanie globtroterskich inspiracji. Ze względu na podejmowaną tematykę wyróżnia się podróże kultury klasycznej, kultury powszechnej i edukacyjne wraz z ich wariantami i stale ewoluującymi formami niszowymi – więcej informacji w artykule Rodzaje podróży kulturowych.
Organizuj podróże kulturowe!
